PM HAHI DEBATE OR FRETILIN HUSU INVESTIGASAUN KLEAN BA PORTU HERA

TEMPO SEMANAL, 16/10/2012 

PM Xanana hahai FRETILIN ninian partisipasaun iha diskusaun Orsamentu rektifikativu maibe FRETILIN husu PM Xanana atu la’os de’it responsabiliza ba portu Hera maibe mos ezije atu iha investigasaun ba krime neglezencia tan ba gasta salin osan milaun barak ba tasi hodi sulin ba konta bankaria Kompania Lifese Engineiring.

PM iha ninia tempu hateten katak hodi governu ninia naran agradese ba deputadu tomak ninia kontribuisaun ne’ebe diak. “Intervensaun ne’ebe aijuda publiku no liu-liu ita tomak tau atensaun nafatin ba malu. Iha ita nia sistema bu’at ida check and balance dehan kontrola malu ne’e ezercidu duni,” dehan PM Xanana.

Hanesan Xefe do governu Xanana dehan ho espiritu demokratiku ne’e mak nia mos simu deputadu hotu-hotu nia intervensoeins no preokupasoeins.

“Ha’u sente katak iha debate loron rua ne’e (11-12/10), hotu-hotu tau atensaun no mensiona jestaun no administrasaun, transparencia no rigor, diciplina orsamental, boa governasaun no hanesan atu kompleta tan intervensaun husi deputada Maria Angelica mak responsabilidade ka responsabilizasaun,” dehan Xanana.

Preokupasaun sira iha leten ne’e la’os de’it husi bankada opozisaun maibe mos mai husi Bankada PD ho CNRT. “V Governu konstitusional iha responsabilidade atu dehan karik hau dehan nune’e atu prova reforma ne’ebe hala’o ne’e sei iha sucesu. Ita simu husi bankada opozisaun dehan programa reforma la resolve maibe hamosu problema ne’e maka ko’alia ho lian Indonesia karik tantangan bo’ot ida ba Kinto Governu atu prova se ita hala’o di’ak ho responsabilidade,” Xanana hatan.

Iha loron sabadu ida iha fulan Fevereiru 2010 IV governu konstitusional halo konsello Ministru Extraordinaria ida hodi deside entrega kontratu ba kompania Lifese ne’ebe ninia na’in lei nain famous ida husi Sydney ne’ebe ninia naran John Dowd. Kontratu refere PM no ministru defesa no seguranca governu AMP ne’ebe daudaun ne’e mos sei kaer nafatin pasta hanesan PM ba governu bloku koligasaun.

“Ha’u konkorda I ha’u aceita tenke iha, investigasaun ida kee di’ak kona ba portu hera, ha’u aceita, ha’u terlibat iha ne’eba. Ne’eduni ha’u aceita duni atu halo para haree katak problema ne’e oin loloos ne’e nusa,” Xanana responde.

Antes atu tama ba deklarasaun husi kada bankada mos mosu ona perguntas husi deputadu bankada opozisaun kona ba ponte kais hera ne’ebe hetan mos alokasaun orsamentu hodi selu tusan ba kompania Australianu Lifese nune’e duni PM hatan katak, “Kontratu ida ne’e ha’u labele temi ema nia naran tan ba la’e dehan katak ha’u hatudu liman ba liman mai. Sala, ha’u maka sala tan ba ha’u maka asina. Ita fiar katak kontratu sira ne’e ita atu asina ita devia haree hotu, ho ida ne’e maka ohin loron iha ona koresaun ne’e. Iha ona koresaun ne’e iha CAN (comisaun nasional aprovizionamentu) ne’ebe deputadu Bianco iha diskusaun programa temi estranjeiru halo skandal. Atu ita bele sai tiha husi problema ida ne’ebe dehan la iha kbi’it bo’ot tan ba ida ne’e, hasai tiha ida ne’e hodi sira mak haree, I ita fiar katak sira halo ho diak ne’e.

Ida ne’e atu hatudu katak ami haree duni bu’at sira ne’e hotu. Asina ho asina kontratu ne’e asina la nota katak foo dehan semana rua tenke selu. Haree inglesh tun, tun mai, hau nia inglesh ne’e inglesh diskursu ninian. Semana rua rua tenke selu.

Maske nune’e PM Xanana rekuinese nafatin kontribuisaun husi deputadu hotu-hotu maske nia hateten katak durante loron rua ne’e iha dudu malu, fo hanoin di’ak liu ne’e mak dirijenti sira nia responsabilidade ba povu timor leste.

Xanana mos apela la’os de’it dever husi bankada opozisaun FRETILIN maibe mos hanesan dever ba bankada koligasaun, “atu ezije nafatin ba ami atu kumpri didiak tan tinan 2012 ba 2017 maka ita la kumpri didiak maka sei susar duni.  Ne’e duni ho responsabilidade ida ne’e ho konvciencia ida ne’e ho prinsipius hotu-hotu ne’ebe ohin husu iha ne’e ami bele hala’o nune’e ami sei hakas aan, ami sei haka’as aan tebes. Nune’e hein de’it ita bo’ot sira husi bloku labele taka matan baa mi nia falia iha tinan lima mai ne’e,” Xanana remata ninia pedidu.