Monday 3 May 2010

Asina Kontratu SubSubar No Eis Manajer Hariku Kompaina Mega Tours

Eis manajer Jeral kompania Timor Mega tours ne’ebe agora daudaun kaer hela pasta Ministru Negosiu Estranjeiru Timor Leste, Dr. Zacarias Albano da Costa deskonfia fornese projetu sosa bilete ba kompania ne’ebe mak uluk nia rasik haknar an ba hodi hamosu deskonfiansa koluiu, favoritizmu no konflitu de interese. Kontratu ba kompana eis fatin knar Dr. Zacarias Albano da Costa ninian ne’e ho durasaun fulan 24 hahu husi 13 Outobru 2008 too 13 Outobru 2010 hodi fornese bilete aviaun ba pesoal tomak ne’ebe daudaun ne’e ukun husi eis manajer Jeral Megatour ne’e.



“Dokumentu ne'e mak kontratu nebe Ministeriu Negosiu Estranjeiru halo ho Ajensia Megatours,” hateten iha felizberto ninia email ne’ebe manda ba jornal TS.

Iha loron 13/10/2008 diretor nasional ba Administrasaun Ministeiru Negosiu Estranjeiru, Felizberto de Araujo Duarte asina kontratu numeru RDTL-010 (haree kopia kontratu 1 ho kontratu 2 iha pajina….)


 ho Diretor kompana Timor Mega Tour, Eduardo Fransisco Sanches Massa tan ba hetan presaun husi eis manajer jeral kompania Mega Tour ninian ne’ebe daudaun dulas hela volante Ministeiru Negosiu Estranjeiru ne’e.

“Hau simu instrusaun hosi Ministru Negosiu Estranjeiru hatutan tuir Direktor Megatours Eduardo Massa nebe mak ba hasoru hau iha hau nian eskritoriu iha MNE hodi dehan katan Ministru hakarak atu tengke asina kedas kontratu ida lalais ho Ajensi Megatours antes nia fila mai hosi UN Security Council Meeting iha Nova Iorque iha tinan 2008,” esplika iha pontu numeru rua husi Felizberto ne’e.

Diretor Megatours rekonese nia konvida duni ninia belun Dr. Zacarias ho funsionariu husi Ministeiru han hamutuk hanesan alegasaun husi Felizberto hateten katak,“Ministru Zacarias, hau no Eduardo Massa no Nelson, staff hosi Megatours no mos Direktur Divizaun Finansa, nebe sai tiha ona, Eduado Massa konvida ami ba han subar iha Restoran Sagres Garden. Ministru foo instrusaun mai hau katak, hau mak uniku tenke asina hodi autoriza ema ida-idak ninian request kona ba booking bilhete iha Megatours..” Deputadu balun husi bankada Amp ne’ebe husu atu jornal ne’ebe labele publika ninia naran alega katak Ministru Negosiu Estranjeiru iha ninia interese iha kompania ne’ebe uluk nia rasik sai hanesan manajer jeral ne’e. Nune’e duni lalika duvidas ministru fasilita Megatours ho projeitu aranja bilete ba funsionariu tomak iha ministeiru ne’ebe agora nia ukun. “La iha duvidas katak Sr. Ministru Zacarias fasilita duni kompana Megatours tan ba hanesan sai iha televizaun iha 2006 nia rasik deklara iha televizaun ninia kompana lakon osan barak kuandu turista balun mai ho roo labele tun tan ba situasaun iha momentu ne’eba,” dehan deputadu ne’e.

Deskonfiansa ne’e realsa liu tan husi ema PSD balun ne’ebe servisu mos iha Gabinete Ministru Negosiu Estranjeiru ninian. “Senhor FdC, Ofisial Politiku hosi Gabinete Ministru nian mos foo hatene mai hau katak Ministru Zacarias Albano da Costa iha saham hotu iha Ajensi Megatours ninian laran,” deklara Felizberto.

Eduardo Massa konfeza katak Ministru Zacarias uluk sai duni hanesan manajer jeral ida ba kompana refere maibe rejeita Dr. zacarias sai hanesan asionista iha megatours. “Nia mai kaer iha ne’e fulan tolu ka haat mak ne’e de’it. Hanesan troka ha’u de’it iha tempu badak depois nia tama kedas ba kampana ba elisaun 2007. Kona ba dono ka nain ne’e nusa maka ema sei ko’alia kona ba ida ne’e,” nia ko’alia ho oin mean uitoan.

Iha tempu ne’ebe mak Ministru Zacarias Albano da Costa hetan presaun hosi opozisaun nebe dehan katak, “Ajensia Megatours ne'e dono socio Zacarias nian mos.”

“Atu projete ninian a'an, Zacarias presiza kontratu ida asinadu para atu bele defende nia se opozisaun levanta tan kazu ida ne'e. Hodi nune'e mak nia haruka halo kontratu ida ne'e atu bele justifika katak durante ne'e MNE hola ticket iha Megatours tanba bazeia ba kontratu, maibe laiha ida, no kontratu ne'e halo ikus no subar-subar deit,” dehan Felizberto de Araujo Duarte.

Eduardo ninia parte dehan, “ema kuandu ko’alia hanesan ne’e nia laran ne’e la mos.ha’u sempre servisu hamutuk ho Ministeiru negosiu estranjeiru, ministeiru sira seluk no vice PM nia fatin.

Kona ba deklarasaun iha media katak megatours manan tender Felizberto halolon katak projeitu sosa bilete ne’e tender finjidu de’it maiske iha duni kontratu ida. “Maibe lalos, kontratu ne'e hau asina deit tanba presaun politika, no justifikasaun sira halo tun sae deit para bele foo ba Megatours.”Tuir prosedimentu normal kuandu temi ona tender ne’e presiza anunsiu ba publiku liu husi televizaun ka meius sira seluk maibe ba buka iha file jornal sira mos la iha anunsiu ida mos. “Ikus mai hau sadar katak sira atu uza kontratu ne'e hodi taka katak ne'e laos Zacarias nian ida, maibe tanba kontratu mak MNE hola hotu bilhete iha Megatours.”

Tender projetu koko mos ukun fuan aprovizionamentu maka bele tan iha 2008 Ministeiru Negosiu estranjeiru dala ruma seidauk iha direitu atu halo tender mesak ba projetu folin boot no bainhira hakat ba prosesu pagamentu tenke priense rekezitu balun maibe tan ba kontratu numeru RDTL-010 ne’e deskonfia sofre gribe koluzaun, nepotizmu inklui konflitu de interese maka hafoin asina tiha haksumik hela iha gabeta knua MNE iha praia dos kokeirus no kualker fatura husi Mega Tours nunka aneksu kontratu refere. “Tuir prosedimentu normal, CPV tengke aneksu ho kontratu, tanba ami hatene katak buat ne'e laloos, ami nunka aneksu ba CPV. Jadi, iha Ministeriu Finansa mos la hatene ida; Kontratu bosok ne'e, somente Ministru mak iha, Eduardo Massa no hau," relata eis diretor nasional administrasaun MNE ne’e.

Xefe Departamentu Sistema Integrada Gestaun Finanseiru Diresaun Nasional do Tezouro Jose Alexandre de Carvalho realsa esplikasaun husi Felizberto ninan. “Banhira atu hala’o prosesu pagamentu ruma konserteza tenke prense formulariu CPV,P O, Surat Kontratru, Envois no Sertifikadu ne’ebe relevante.

“Se karik ami verifika mak dokumnetus hirak ne’e la kompletu konserteza tau hamutuk iha fatin ida depois informa fali ba Ministeriu ne’ebe relevante atu halo kompletu hafoin bele prosesu, maibe se karik dokumentu s hirak ne’e la iha entaun prosesu pagamentu labele hala’o,” Dehan Jose Alexandre de Carvalho.

Tuir Diretor Eduardo katak sira iha dividas boot tebes ne’ebe seidauk selu.

Felizberto ho konsiensia tomak katak kontratu ne’e sala tan ne’e maka nia fakar sai ba publiku. “Se hau mak halo ho laran hau sei nunka fo sai ba publiku, tan ba hau mak asina rasik ho presaun politika hosi ministru no ninian ema sira, ikus mai hau tengke fo sai dunik, tanba ba hau la lakon ona buat ida, tanba hau nian kolega diak sira iha MNE loron ida ministru (….) ne'e sei duni sai hotu se ema seluk la troka Zacarias lalais. Nia komesa duni sai ona hau nian kunhada,”dehan Felizberto.

“kontratu ne'e halo tan ba presaun politika no hau ho staff sira nunka utiliza kontratu ne'e depois de asina tiha. Ida ne'e kontratu sabaraut ne’ebe mak Zacarias atu uza hodi proteje ninia an katak Megatours laos ninian no katak MNE hola tiket iha ne’eba tanba bazeia ba kontratu.Ne'e (kontratu) la los. Se laos ninian, entaun diak liu haruka MNE lalika tan hola ticket hosi Megatours,” dehan Felizberto.

Nia alega katak antes asina kontratu MNE ho kompania Megatours ko’alia uluk ona hodi nune’e diretor Megatours fo konsola ba nia atu halo finze hasai surat konvite ba kompana sira seluk submete sira nia kuotasaun maibe foo tempu ne’ebe limete. Nune’e MNE, “haruka karta ida tgl 9 Oktober 2008 maibe tau tiha tgl ba iha tgl 8 Oktober 2008, no husu ba kompanhia sira atu hatama lalais sira nian proposta to'o batas tgl 10 Oktober 2008, atu nune’e ema seluk la iha oportuniudade no Megatours mak hatene uluk tiha no hatama lalais tiha sira nian proposta antes loron taka. Jadi laiha komparasaun ho kompanhia seluk. Sira mak hatama deit no asina kontratu foo deit ba sira. Konkluzaun katak mau tidak mau tenke asina dunik kontratu ida ho sira.”

Maibe Diretor Kompana Megatours Eduardo Massa ba jornal ne’e iha ninia servisu fatin dehan ninia kompana simu karta husi MNE atu partisipa konkursu refere. “Ha’u simu karta. Hanesan be karta atu loke tender kona ba ida ne’e I ha’u mos halo aprezentasaun ha’u nia proposta ba sira,” dehan Eduardo Massa.

“Sr. Felizberto rasik mai ko’alia ho ha’u. Nia maka hodi karta konvite ne’e hodi ha’u foo resposta hodi ba tender ne’e.Ha’u nunka, nunka, nunka ko’alia bu’at ida ho Sr. Ministru,” Eduardo soe hikas todan ba Felizberto nia leten.

Tuir felizberto katak kontratu RDTL -010 budu hela iha gabeta Ministeiru negosiu estranjeiru no subar husi Ministeriu Finansa tanba, “kontratu ne'e la los, tanba fo manan deit ba sira (megatours) hodi la fo oportunidade ba ema seluk ho tempu nebe mak la fo fatin ba ema seluk atu prepara, somente Megatours deit tanba sira preparadu tiha ona.”

Projetu ne’e, “La iha tender ida, se iha tender karik, entaun ne'e tau iha jornal no publika ba publiku atu ema hotu hatene. Buat ne'e la akontese ida. Se iha tender tengke iha presu osan atu bele halo komitmentu uluk antes tender, maibe kazu ne'e laiha ida. Buat nebe mak akontense mak ne'e apapun yg terjadi sira mak tengke hetan dunik. Jadi haruka deit karta ida ba Megatours, STAT (haree kopia surat 2 iha paj…)



no Harvey World Travel, tuir Eduardo Massa ninian hakarak foo prazu ba sira atu hatama expression of interest iha loron ida ho balun ninian laran,” alega Felizberto.

Nia deskonfia eis Diretor Megatours ne’e komete konflitu de interese ho kompana Megatours. “Eduardo Massa sempre telefone direktamente ba iha Zacarias ka Chefe do Gabinete Ministru nian se iha problema kona ba pagementu, no Ministru mak hato'o tutan fali mai ami.”

Hataan ba alegasaun ne’e diretor Megatours dehan lakohi hateten Sr. Felibezto bosok maibe ,“Ha’u nunka kombina ho Sr. Ministru ho Sr. Felizberto rasik,” rejeita Eduardo..

“Sr. Feliciano da Costa mai hau nian eskritoriu no fo hatene mai katak Ajensia Megatours ne'e Ministru Azaka mos iha saham hotu,” nia alega.

Iha momentu ruma liu ba partidu opozisaun kestiona presu bilete husi Megatours ne’ebe hamosu dskonfiansa iha MNE. “Ministru Zacarias mos husu ba hau atu muda lalais Sra. Francisca Menezes ho Sra. Celsatina Magno hosi Direksaun Administrasaun tanba curiga katak sirak mak ba fo sai presu megatours nian ba ema iha liur. Tanba iha tempu nebe opozisaun sira mos levanta kestaun katak presu tiket megatour nian karun lo'os. Felizberto fiar metin nafatin ba ninia funsionariu maluk sira seluk nune’e, “hau fiar hau nian staff sira nunka ba hateten buat sira ne'e iha liur. Sira mos hatene kona ba kontratu arbiru ne'e maibe nunka ema liur hatene, to'o hau mak fo sai ona ba Ita bo'ot (tempo Semanal).”

Diretor Megatours nega mata-matak ninia asinatura iha kontratu ne’eba iha loron 14/10/2008. “Ema hotu dehan katak ha’u asina ona kontratu maibe ha’u seidauk asina kontratu ho ministeiru Negosiu Estranjeiru mesmu iha tempu ne’eba sira dehan ministeiru hola desizaun atu kontinua nafatin ho megatours,” dehan Eduardo ho ulun doko ba karuk ho loos.



Kompana Megatours foo ona bilete ba ministeiru Negosiu Estranjeiru dezde uluk kedan ate 2008 maka formaliza ho kontratu RDTL-010 ne’ebe Massa nega ninia asinatura rasik.

Tuir lista invoice ne’ebe jornal ne’e konsege asesu hatudu katak Megatours la’os de’it aranja bilete aviaun maibe mos halo booking hotel ne’ebe loloos funsionariu sira hetan perdiem kompletu atu selu. Tan ba ne’e iha setembru 2009 simu Felizberto la konkorka ho rejeita atu prosesa invoice megatours hodi haruka surat ida kompana Megatours hodi labele muda item sira ne’e maibe separa tiha. “Iha tgl 16 Setembru 2009, hau haruka ofisio ida ba Eduardo Massa atu labele troka invoice bilhete no hotel sira nebe mak funsionariu sira hotu halo booking, tanba Eduardo Massa mai halao enkontru ida ho ami no iha prezensa ministru nian husu ba ami atu troka tiha invoice booking hotel ministru nian, atu troka fali ba "re-book ticket ka re-issue new ticket atu auditor sira labele hatene. Tanba Ministru Simu tiha perdiem maibe halot tiha hotu iha bolsu no lori fali advance mak ba halo pagamentu ba hotel sira, alem de ne'e mos ministru booking tutan tan hotel hosi megatours. Tanba razaun atu ema labele hatene katak Ministru booking tan hotel liu hosi megatours, mak Eduardo mai husu atu troka tiha invoice balun. Maibe hau la konkorda depois de enkontru no haruka kedas ofisiu ba nian.”



Nune’e diretor Megatours hakerek hikas ninia resposta via surat elektonika email hodi promete aru koriji dunik sira nia fatura maibe nunka entrega too nia lakon ninia pozisaun hanesan esplika iha email iha karaik ne'e:

From: timormegatours@aim.com [mailto:timormegatours@aim.com]

Sent: 16 September 2009 18:39
To: Rosalino Aleixo Soares; megatours.gmf@gmail.com; viamegatours@gmail.com; contabmegatours@gmail.com; zdacosta@gmail.com; secgmne@gmail.com
Cc: Aderito Baptista Lopes; adelina martins; benevides alves; celestino magno; cipriano teme; danilo goncalves; dirce borges; evita abrantes; felizberto de araujo duarte; filomena noronha mesquita; francisca menezes; idalina oliveira; jose amaral tilman; luis gonzaga; luzia soriano; Manuel Marcal Sarmento; maria mesquita; nilton saad; Vicky Tchong; Virginia Costa


Subject: Re: Factura bilhete no hotel.


Sr. Director Felizberto,


Recebemos e tomámos boa nota da vossa comunicação.
Assim, amanhã mesmo, Quinta, iremos de manhã levar as eventuais
facturas corrigidas de acordo com a vossa solicitação, e esperamos que
nos possam esclarecer sobre os compromissos assumidos na reunião do dia
4 de Setembro na presença de S. Exa. o Sr. Ministro Dr. Zacarias da
Costa.


Sempre com estima,


Eduardo Massa


Director

Timor MEGAtours
Head Office: Av. Pres Nicolau Lobato, Hotel Central
Dili - TIMOR LESTE
Tel: (+670) 7235199 - (+670) 3310699
Email: timormegatours@netscape.net


Tuir Felizberto katak se funsionariu ida maka viajen beibeik ne’e bele riku lalais tan ba hetan perdiem bele rai tiha uza maka advance payment ba selu hoteis no nesesedade sira seluk.“Advance ne'e konformi deit Ministru husu liu hosi Xefe Gabinete Maria Jose Fonseca. Bele husu USD$5,000, USD$10,000, USD$15,000, USD$20,000, etc. tergantung deit jadi ami hein foti fo deit. Se osan seidauk hau entaun, ba deve tunsae iha Finansa neba.”

Felizberto hakerek iha ninia email ne’ebe direje ba Tempo seminal ho lian mistura Tetun no ingles. Iha parte ingles nia esplika, “For 2009 budget allocation, MNE only has USD$500,000.00 for its overseas travel expenses USD$100,000.00 has to be transferred from other line item to sustain MNE’s activities overseas. As of 06 July 2009, MNE has spent closer to USD$600,000.00. Virements from the other line items are tantamount to ensure that foreign service continues to carry out its work overseas.Another virement of USD$284,872 to Overseas Travel to cover operating costs from August to December 2009 and early months of 2010. Problema mak ne'e iha deit fulan Agustu osan USD$284,872,000 nebe mak transfere ba tan viajen estranjeiru mohu hotu deit iha fulan Agustu 2009 tanba mezmu osan laiha Ministru hakarak hela deit viajen. Jadi haruka ami ba husu tan Primeiru Ministru atu transfere tan osan sekitar USD$600,000 hosi linha salario e vencimento maibe Primeiro Ministru dehan ba buka meios, tanba tuir lei labele transfere osan hosi salario e vencimento. Jadi, total osan gasta iha 2009 ba viajen estranjeiru mohu iha fulan Agustu mak sekitar kuaze USD$900,000.”

“Iha 2010, orsamentu viajen estranjeiru nian iha USD$900,000, kuandu sira semo tun sae tan entaun bele hotu lalais se laiha kontrola sa tan se lori tan advance barak2. Orsamentu ne'e konsentra ida SEDE nian. Jadi kuandu Dubes no diplomat seluk hakarak uza sira tengke husu autorizasaun ba Zacarias.”

Iha deklrasaun politika partidu PSD iha plenaria Parlamentu hodi defende polimika rezignasaun SMS Ministru Negosiu Estranjeiru, foo razaun Ministru zacarias la aceita atu Embaisador TL sira mai tuir DID hodi pouva gastu ba viajen. Maibe tuir invoice Megatours ne’ebe jornal ne’e konsege asesu hatudu momos katak viajen entre Janeiru ate Setembru 2009, Ministru Zacarias, asesor Joao Tavares no funsionariu balun maka konsume maka’as orsamentu do estadu. Joao Tavares ne’e asesor ida ne’ebe Ministru Negosiu Estranjeiru rasik maka rekruta no funsionariu barak iha MNE la hatene ninia servisu nia lala’ok. Kona ba dispezas ba viajen iha mne entre Janeiru ate iniciu setembru 2009 bele hare iha dokumentos nebe mak Tempo Semanal sei hasae iha aban

Tuir Jaime dos Santos estudante, faculdade sciencia politika iha universidade ida iha Dili apela ba vice PM Carrascalao atu labele hakilar demais maibe pelumenus hatudu netik ninia kbi’it atu hadia organizasaun. “Ha’u hanoin maun Anito Matos de’it maka kantor diak maibe vice PM Mario mos kanta maka’as liu maibe la menghibur ida,” dehan estudante husu labele fo sai ninia naran apalidu kompletu ho ninia universidade.

Nia sadik PM carrascalao ho KAK ninia barani atu investiga kazu ne’ebe mosu iha MNE purke orsamentu boot gasta ba viajen maibe rezultadu maka la iha. “Sekarik osan ne’e uza ba halo eskola ho klinika entau bele ajuda liu tan povu sira iha area rurais maibe gasta ba viajen MNE ho staff balun inklui asesor balun entaun diak liu kansela tiha sira nia viajen,” dehan Jaime.

Nia salienta liu tan katak, “Pm xanana ninia viadas ba Ir. Mario iha Baguia ne’eba ne’e iha razaun duni nune’e ha’u husu vice PM hatudu ninia professionalizmu iha harri administrasaun.”

Infelizmente to’o notisia ne’e hatun Tempo Semanal seidauk konsege hetan konfirmasaun husi MNE Dr. Zacarias. Tempo seminal ba ona iha tempu ruma kotuk ba to’o ona iha praia dos kokerus, koko ona telephone ba ministru ninia ofisial inklui haruka ona sms kona ba esforsu jornal ne’e atu halo konfirma ho Ministru ne’ebe dala balun izola husi ninia PM ne’e.

4 comments:

Anonymous said...

Membru governu sei riku matak bainhira nia tempu governasaun hotu iha 2012!

Anonymous said...

ema mistiso sira nee nugka iha yimor ukun -an mai atu hadau poder no habokur sira nia aan,nugka iha interese atu hare povu,sira rai nain timor nian sei kontinua halo sira nia moris namlele nafatin to jerasaun ba jerasaun

Anonymous said...

ema mistiso sira nee nugka iha yimor ukun -an mai atu hadau poder no habokur sira nia aan,nugka iha interese atu hare povu,sira rai nain timor nian sei kontinua halo sira nia moris namlele nafatin to jerasaun ba jerasaun

Anonymous said...

Mistu sira ne'e memang oportunista duni, uluk mai hanehan no lohi tiha ita nia avon, depois ikus mai halai tiha ba liur, ukun an fila mai hakarak naok tan povu TL nia osan. maibe maluk sira kalma deit sira sei la goza naruk tamba matebian TL no maromak sei babeur sira iha loron ida.